De Smûk woning scoort op verschillende punten bijzonder goed, zoals biobased, betaalbaar, behaaglijk en mooi. Bouwgroep Dijkstra Draisma lanceert dit VELUX-concept nu in Nederland. Woningcorporaties staan in de rij om de woningen af te nemen, maar de uiteindelijke doorbraak laat nog even op zich wachten. Het Bouwbesluit vormt nog een obstakel.
Tekst Gerard Vos
In de bouwsector stond het najaar van 2024 in het teken van het versnellen van de woningbouw. In juli sprak de overheid uit om de woningbouw jaarlijks op te schroeven naar 100.000 woningen. En dit resulteerde in november in een woningtop.
De wens van de overheid is om jaarlijks 70.000 betaalbare en 30.000 vrije sector woningen te bouwen. Veel woningen erbij is geen enkel probleem, denkt productontwikkelaar Wietse de Vries van Bouwgroep Dijkstra Draisma. Maar dan is wel een wat meer integrale visie op het Bouwbesluit nodig. Wat hem betreft kan hij vandaag al leveren! “Onze Smûk woning biedt een toekomstbestendig antwoord op de uitdagingen in de bouw: CO2-negatief, betaalbaar en bewezen gezond.”
Klaar voor de Nederlandse markt
Toen een afvaardiging van Bouwgroep Dijkstra Draisma Living Places van VELUX in Denemarken had bezocht werden ze geïnspireerd, gezamenlijk met eigen ontwikkelingen die de Bouwgroep al ondernam, heeft dat geleid tot Smûk. De woning is gemaakt van biobased materialen en maakt gebruik van vraaggestuurde (natuurlijke) ventilatie. Het laatste zorgt voor een aangename temperatuur, zowel in de zomer als in de winter. De woning is volgens de Active House-principes ontworpen.
Bouwgroep Dijkstra Draisma uit Dokkum is ongeveer een jaar bezig geweest met het finetunen van een Smûk woning voor de Nederlandse markt, vertelt Wietse de Vries. Dijkstra Draisma is de eerste woningbouwer die het concept buiten Denemarken mag realiseren. De naam Smûk heeft een dubbele betekenis: ‘gezellig en knus’ in het Fries en ‘mooi’ in het Deens.
Milieu-impact verlagen
Het ontwerp is grotendeels een-op-een overgenomen. De Vries. “We hadden al veel ervaring met industrieel woningen bouwen. Acht jaar geleden is onze fabriek geopend waar we industrieel HSB-elementen produceren. Op ons terrein hebben we meerdere houtskeletbouw prototypes staan, en daar is recentelijk Smûk bijgekomen.”
“In 2023 werden we door VELUX uitgenodigd om eens een kijkje te komen nemen in Denemarken, zij waren toen aan de slag met Living Places. Ze hadden er een aantal paviljoens gebouwd. De centrale vraag was: ‘Hoe kunnen we de milieu-impact verlagen als we biobased bouwen?’ We waren erg gecharmeerd van het concept en hebben besloten om het naar Nederland te halen.”
Een aanpassing is dat er een apart toilet is gemaakt, dat is overigens typisch Nederlands. “We hebben niet graag alleen een toilet in de badkamer. De badkamer op de begane grond is ongewijzigd gebleven. Bouwkundig gezien worden we daar gelukkiger van, omdat je kleinere leidinglengtes nodig hebt en daardoor minder materiaal.”
Aanpassingen
De Smûk woning is nu nog een prototype, maar wordt straks seriematig geproduceerd. Het casco is gerealiseerd in vurenhout. Voor de gevelbekleding wordt Nederlands populierenhout gebruikt. “In Denemarken wordt hier onbehandeld naaldhout voor gebruikt. Maar wij zitten hier in Dokkum vrij noordelijk; tegen de Waddenzee aan. Met de zoute lucht vonden we onbehandeld naaldhout wat spannend en hebben we voor thermisch gemodificeerd populierenhout gekozen. Het hout vergrijst in dit proces en daarmee blijft het twintig tot vijfentwintig jaar goed.”
Die aanpassingen aan de Smûk woning gebeuren in overeenstemming met VELUX, schetst De Vries. “Dat vinden ze ook prima. Ze hebben een blauwdruk gemaakt volgens het Active House-principe. Daarbinnen kun je naar eigen smaak dingen finetunen. Alles kan, al heb je alleen de plattegrond over of de vorm. Wij willen zoveel mogelijk in ere houden wat zij hebben bedacht. Het is uiteindelijk een redelijke kopie geworden, alleen de materiaalkeuze is soms net even wat anders. We hebben ook onze eigen innovaties als installaties, isolatiemateriaal en kozijnloze detaillering toegepast.”
Akoestische maatregelen
Het prototype in Dokkum is zo kaal mogelijk uitgevoerd, dus de akoestische eigenschappen zijn nog niet ten volle toegepast. Op de Active House-radar scoren we akoestisch niet overdreven hoog ten opzichte van het Bouwbesluit. Dat komt omdat er bij een lichte constructie de akoestische eigenschappen een uitdaging vormen. Massa is natuurlijk het beste voor demping.”
“Maar dat gezegd hebbende, je merkt dat de beleving in de praktijk ook van belang is. We waren met een groep van dertig man tegelijk in de Smûk woning en de groep beneden hoorde de groep boven helemaal niet. En dat terwijl er momenteel nog geeneens Estrich vloerelementen liggen. Die hebben we nog achter de hand. Het verraste ons, eerlijk gezegd.”
Het zette de productontwikkeling voor de verschillende typologieën overigens op een ander spoor. “We willen de Smûk woning in een S, M en L versie realiseren. De S-typologie is voor één- en tweepersoonshuishoudens. Bij de S-typologie hebben we nu besloten om geen akoestische maatregelen te nemen, want dat kan prima zonder. Zo’n beslissing brengt uiteindelijk scherpte in de propositie richting markt én het brengt de eenvoud voor de realisatie terug.”
Betaalbaar
Het product ligt goed in de markt, weet De Vries. “Het is niet duurder dan een traditioneel gebouwde woning. Dat komt doordat we de constructie simpel hebben weten te houden. We hebben de biobased isolatie weten te versmallen en de installaties kleiner gemaakt. Als we dan gaan rekenen, komen we op break even uit.”
Installatiearm bouwen is in Nederland nog wel een beetje not done. De Vries: “We kunnen onze keuzes goed beargumenteren. Qua verwarming hebben we in de basis een wtw met een elektrisch element. Onze zoektocht zat hem vooral in hoe je slimmer kunt ventileren. Je wilt wel de warmtewinst houden van de wtw in de winter, want dan gaat je transmissieverlies omhoog. Tegelijkertijd wil je ook natuurlijk ventileren om de luchtvochtigheid goed te kunnen controleren.”
Zonneschoorsteen
Om deze redenen zit er een zonneschoorsteen in. Deze zorgt ervoor dat de lucht op een gecontroleerde manier naar binnen komt om de thermische trek te ondersteunen. Het is een combinatie van de Duco-grill met Het VELUX Active-systeem. Dit is gekoppeld aan de dakramen en die kun je met de smartphone openen. Je kunt de dakramen en grill ook voorprogrammeren. De Duco-grill fungeert als ventilatierooster dat de luchttoevoer regelt.
De Vries: “Het is echt een goede uitvinding! Het is eigenlijk een passieve airco, maar er zit wel 2 kW koelingscapaciteit in. De luchttoevoer en -afvoer regel je op basis van factoren als de CO2-concentratie, het aantal mensen in een ruimte of de binnentemperatuur.”
Active House Radar
De Smûk-woning is volgens de Active House-principes ontworpen. Hierbij staan drie principes centraal: energie, binnenklimaat (comfort) en milieu. Deze worden geïntegreerd in een gebouwontwerp en in een definitief gebouw.
De Vries: “Wij wilden met de radar vooral laten zien hoe we de woning gezonder hebben gemaakt. DGMR heeft voor onze woning een Active House Radar gemaakt. We hebben samen met DGMR heel kritisch gekeken naar wat voor toepassingen we in de woning wilden en hebben nagedacht waarom we dit willen en wat het met de gezondheid van de bewoner doet. Hier kwam een strenge sturing van de CO2 uit. We komen op een maximum van 800 ppm per ruimte. Dat is ten opzichte van buiten 400 ppm meer. Wat overigens erg prettig is aan de radar is dat het een heel helder beeld geeft, de Radar is voor een leek nog duidelijk.”
Veel enthousiasme
Er is veel enthousiasme in de markt voor de Smûk woning, ziet De Vries. “We hadden pas een woningcorporatie op bezoek, ze hadden de hele vastgoedafdeling meegenomen, die gaan dit bouwen als sociale huurwoning. Ze riepen: ‘Dit is gewoon een vakantiewoning.’ Dat komt onder andere omdat de woning een natuurlijke uitstraling heeft. Je ziet het hout, de balkvloer is in zicht. Je ruikt het hout, het geeft een prettig gevoel.”
Wet en regelgeving
Inmiddels zijn er drie corporaties die de energiezuinige, comfortabele Smûk woning willen afnemen. Er is qua wetgeving nog wel een hobbeltje te nemen, maar niets onoverkomelijks, vertelt productontwikkelaar Wietse de Vries.
“We zijn bezig om een kopgroep te vormen met vijf partijen om ervoor te zorgen dat we deze woning snel kunnen gaan bouwen. Er zijn een paar uitdagingen in het Bouwbesluit en dat willen we gaan aanjagen. Dit zijn aanpassingen waarmee we de woning ook goedkoop weten te maken. Het gaat om de installaties en om de rc-waarde in de gevel en het dak. We willen straks een eerste batch realiseren van 100 à 150 woningen. Dat staat voor 2025 op de agenda.”
De woning is zo pragmatisch mogelijk benaderd, vertelt De Vries. “Met het biobased isolatiemateriaal was het wel rekenen. Dat is qua isolatiewaarde niet zo machtig als pir of eps. Over het algemeen moet je dan de constructie dikker maken. Alleen dan moet je gelamineerde liggers gaan gebruiken en valt de constructie weer duurder uit. Maar dat is constructief dus niet nodig. We pakken de maximale maat, daar halen we een bepaalde rc-waarde uit. Vervolgens kunnen we door kierdichting en ventilatie de energiebehoefte van de woning op het gewenste niveau brengen. Bij de isolatie laten we dan dus iets liggen. Maar het Bouwbesluit zegt dan dat het niet mag. Want je moet de isolatienormen halen, ondanks dat het grotere plaatje wel klopt. Dat is eigenlijk onzin. Daar moet iets aan gedaan worden.”
De Vries tot slot: ”We zijn nu vol in gesprek met onder andere ministerie van VRO om structureel wijzigingen in het Bouwbesluit doorgevoerd te krijgen, zodat er straks een serieuze uitrol van dit biobased woonconcept kan plaatsvinden. De vraag naar woningen is groter dan ooit en wij zij er in principe helemaal klaar voor.”
Innovatieve aanpakker
Half september 2024 opende in Dokkum Smûk haar deuren. Koningin Máxima was één van de eerste gasten die de woning bezocht. Het prototype is gebouwd door Bouwgroep Dijkstra Draisma (BGDD), dat in 2023 een samenwerkingsovereenkomst voor het Living Places-concept sloot met de VELUX Groep.
“Met de lancering van Smûk willen we laten zien dat het nu al anders kan. Biobased bouwen vraagt om een andere blik. Als we op grote schaal gezonde, CO2-negatieve woningen betaalbaar willen bouwen, moeten we nu stappen zetten om dat te realiseren,” zegt BGDD-directeur Biense Dijkstra.
Bouwgroep Dijkstra Draisma staat bekend om zijn innovatieve aanpak en werkt samen met lokale boeren om biobased isolatiematerialen te kweken, zoals hennep en vlas. Daarnaast worden veenweidegebieden onder water gezet om lisdodde en miscanthus te verbouwen. Dit vermindert niet alleen de CO2-uitstoot, maar levert ook circulaire bouwmaterialen op.
Meer informatie:
Bouwgroep Dijkstra Draisma
Active House Nederland
https://www.activehousenl.info/
Active House downloads, stappenplannen en Radar
https://www.activehousenl.info/verdieping/
VELUX
