Het is zover. De winter is in aantocht en de buitentemperatuur daalt richting vriespunt. Geen probleem, want ik zit lekker warm in mijn energieneutrale woning, toch? Ik zou willen dat het zo was. Maar de afgelopen weken heb ik wat leergeld moeten betalen, veroorzaakt door inschattingsfouten en een tijdelijke oplossing.
In de tweede week van november werd eindelijk mijn verwarming aangesloten. Dat was nodig ook, want de temperatuur in huis was de dagen voor de aansluiting inmiddels gedaald tot een frisse 14 graden. Best frustrerend als je een groot buffervat warm water hebt staan op 45 graden, bedoeld voor de verwarming, maar je kan er niks mee.
Toen de verwarming was aangesloten heb ik daarom direct de thermostaten in alle kamers van mijn huis open gedraaid in een poging om de temperatuur richting de 20 graden te krijgen. Maar dat had ik beter niet kunnen doen. Even ter herinnering: mijn woning wordt met voornamelijk stralingsverwarming verwarmd, wat betekent dat ik lage temperatuur watergedragen vloer-, wand en plafondverwarming heb. En aangezien de temperatuur in huis geleidelijk was afgekoeld tot 14 graden, was dus ook mijn volledige constructie en thermische massa binnen afgekoeld tot 14 graden. Toen ik hoopvol in alle ruimtes de thermostaat open draaide, zakte direct de temperatuur in mijn buffervat tot een graad of 20, door het bijmengen van die enorme bulk koud water die vanuit mijn woning nu het buffervat ingepompt werd. Weg was mijn verwarmingsvermogen.
Omdat dit de eerste keer was dat ik daadwerkelijk tegen de beperkingen van mijn installatie aanliep, was het even proberen en afwachten wat werkte en hoe snel. Het duurde dus een dag voordat ik me realiseerde dat de temperatuur in mijn buffervat echt niet omhoog zou gaan met de grote warmtevraag die ik vroeg. Ik heb daarop alle thermostaten weer dicht gedraaid, behalve die van mijn woonkeuken (die in open verbinding staat met de woonkamer). Langzaam begon toen de temperatuur op te lopen en voelde ik de vloer en wand in de keuken warmer worden. Maar omdat de volledige thermische massa in mijn woning van die 14 graden richting de 20 graden gebracht most worden, duurde het wel een week voordat de keuken enigszins op temperatuur was.
Dat het zo langzaam ging heeft meerdere redenen. Ten eerste was mijn woning volledig en tot diep in de constructie afgekoeld tot 14 graden. Al die massa weer opwarmen kost tijd. Normaal gesproken zou ik daarvoor water gebruiken van een graad of 35, maar door mijn eerste actie met de thermostaten had ik de temperatuur van het buffervat al gehalveerd tot 20 graden, waardoor het opwarmen veel langer duurt. Ten tweede zit al het bouwvocht nog in mijn huis. De muren en binnenwanden zijn gemaakt van cellenbeton met een redelijk groot vochtbufferend vermogen, die nog niet de kans hebben gekregen volledig uit te drogen (drogen gebeurt immers in de winter). Hetzelfde geldt voor al het vocht dat in de betonnen vloeren zit, en dan heb ik ook nog eens een paar kuub natte leem op de muren gesmeerd. Al dat vocht zit nog in mijn woning en moet verdampen, wat veel energie kost. De hoge luchtvochtigheid uit zich onder andere op mijn ventilatieroosters, die (als ze open staan) nat zijn van de condens.
Toen de keuken eenmaal op temperatuur was begon ik langzaam de overige ruimtes in huis ook te verwarmen. Maar wel voorzichtig, ik heb geleerd van mijn eerdere fout. De badkamer is nu naar 18 graden gebracht en wordt ’s avonds opgestookt tot 20 graden (later wellicht nog warmer). De slaapkamer van mijn kinderen wordt nu verwarmd tot minimaal 16 graden, en via mijn domotica wordt de keuken nu ’s morgens en ’s avonds verwarmd, terwijl ’s nachts en overdag ik de verwarming laat zakken tot 17 graden om het buffervat de kans te geven om op te warmen.
En werkt dat? Bijna. Ik loop nu tegen een andere beperking van mijn systeem aan. Mijn huidige warmtepomp is een tijdelijke totdat ik in maart volgend jaar een nieuw exemplaar krijg met meer vermogen. De nieuwe warmtepomp kan ook beter overweg met hele lage temperaturen en weet daar toch nog warmte uit te halen. De huidige warmtepomp die in mijn woning hangt kan dat nog niet, en blaast de afgevoerde lucht met een temperatuur van vijf graden uit. Nu echter de buitentemperatuur is gezakt tot een graad of drie, is het rendement van de warmtepomp gedaald tot bijna één (er wordt nog wat binnenlucht bijgemengd). Het opgenomen vermogen van de warmtepomp is 500 W, wat ik nu beschikbaar heb om mijn woning te verwarmen. Ter illustratie, een gemiddelde föhn heeft een vermogen van 2000 W.
Had ik daar dan geen rekening mee kunnen houden? Zeker wel, en dat had ik ook. Naast mijn buffervat heb ik nog een groot tapvat staan dat ik elektrisch kan naverwarmen. Dit tapvat heeft nu een comfortabele temperatuur van 85 graden. Meer dan genoeg om ook het buffervat te verwarmen tot de gewenste temperatuur. Het buffervat en het tapvat zijn verbonden met een pomp die water via spiralen in beide vaten rondpompt, met het idee dat de warmte van het ene vat kan overgebracht worden op het andere vat. Dit werkt echter onvoldoende, blijkt nu. Ik ben er nog niet helemaal achter waarom, dit moet ik nog uitzoeken.
Komende winter zal interessant worden. Ik heb alle overbodige ventilatieroosters dicht gezet om ongewenste dwarsventilatie tegen te gaan, er wordt nu puur geventileerd naar behoefte. Verwarming pas ik spaarzaam toe op de plekken waar het nodig is. Op een zonnige dag ben ik nog steeds energieleverend, maar november was helaas niet zo vaak zonnig. Ik ben benieuwd hoe mijn energiebalans is eind december, na een half jaar wonen in mijn Active House. Ik houd u op de hoogte.
Bas Hasselaar is werkzaam als Adviseur Bouwfysica & Duurzaamheid bij DGMR en te bereiken op bha@dgmr.nl.
