Onlangs leidde ik samen met Evert Hasselaar van Klimaatbouw een workshop voor veertig architecten in opdracht van de gemeente Den Haag. Den Haag stimuleert particulier opdrachtgeverschap op vrije kavels, maar om te voorkomen dat dit allemaal woningen zouden worden met maximale oppervlaktes, maar minimale kwaliteit conform Bouwbesluit, werden we gevraagd om een dag lang architecten te vertellen en laten nadenken over hoe gezonde, comfortabele woningen gemaakt kunnen worden. Dit naar aanleiding van de bouw van mijn eigen Active House, een energieneutrale woning waarbij een gezond en comfortabel binnenklimaat het leidende uitgangspunt was voor het ontwerp.
Het was een interessante middag, waarbij na de introductie al snel discussies ontstonden over de verschillen tussen balansventilatie en ventilatie met natuurlijke toevoer, of over de voors en tegens van lucht/water warmtepompen versus grondgebonden warmtepompen. Pelletkachels werden nog benoemd, maar vanwege de noodzaak om enorme zakken pellets te moeten voorzien en de luchtvervuiling met fijnstof al redelijk snel opzij geschoven.
Een opdrachtgever in de zaal maakte de opmerking dat hij een open haard wilde, maar doorvragen leidde tot het inzicht dat het feitelijk om een sierhaard ging voor de gezellige vlammetjes, verwarming werd wel degelijk door een warmtepomp verzorgd.
En toen, vlak voor het einde van de middag, kwam de onvermijdelijke vraag. Een vraag die ik al meerdere malen heb gehoord, en die ik naar alle waarschijnlijkheid nog vaak zal horen: Wat kost dat nou, zo’n energieneutrale woning? Wat zijn de meerkosten ten opzichte van een standaard Bouwbesluit woning?
Het is een complexe vraag. Want waar leg je de grens tussen bouwkundige maatregelen die onderdeel zijn van een ontwerp of beleving, en maatregelen die genomen worden om de energieprestatie te verhogen? En zijn maatregelen die een gezonder, comfortabeler binnenklimaat tot gevolg hebben kostenverhogend omdat ze boven de minimale eisen van het Bouwbesluit uitstijgen, of zouden die sowieso genomen worden omdat de opdrachtgever een huis wil hebben waar hij fijn kan wonen. Waarin het binnenklimaat bijdraagt aan een gezond leven, betere nachtrust, betere concentratie, verminderde astmaklachten, een beter bioritme. Is een dakraam dat daglicht tot diep in de woning brengt onderdeel van het ontwerp, of zijn het meerkosten omdat het een besparing op je energieverbruik voor verlichting betekent?
U begrijpt, ik ben wat bevooroordeeld. Dit onderwerp is namelijk mijn vak. Als bouwfysicus heb ik mijn woning ontworpen rondom de begrippen comfort en gezondheid. Daglicht, ventilatie, temperatuur, geluid, ruimtebeleving, het zijn leidende principes geweest bij het ontwerp van mijn woning. Als ik een woning had laten ontwerpen conform het Bouwbesluit, was ik op nagenoeg dezelfde bouwkosten uitgekomen als mijn huidige, eigen ontwerp dat vér boven de Bouwbesluiteisen uitstijgt. Als je integraal ontwerpt met prestatie-eisen in het achterhoofd hoeft dat nauwelijks extra te kosten.
Kost een energieneutrale woning dan helemaal niets extra? Nou, bijna. Zonnepanelen kosten geld. Om aan de huidige EPC eisen van 0,4 te voldoen liggen op de meeste nieuwbouwwoningen ongeveer zes zonnepanelen. Op mijn woning liggen er 33. Dat kost geld, maar is tevens een investering die ik binnen een paar jaar heb terug verdiend. Normaal gesproken binnen een jaar of 7 tot 8, maar omdat de zonnepanelen bij mij geïntegreerd zijn en tevens de regenkering vormen, kon ik een regulier pannendak uitsparen en is de terugverdientijd nog een stukje korter bij mij.
Andere systemen, zoals warmtepomp of ventilatiesysteem zijn in een Bouwbesluit woning ook nodig (de afwezigheid van een gasaansluiting hoef ik niet meer uit te leggen hoop ik), en de extra isolatie levert behalve energiebesparing ook comfort. Wat rest is zorgvuldig bouwen.
Gemiddeld genomen blijkt de meerinvestering voor een energieneutrale woning ongeveer 10 tot 15 duizend euro ten opzichte van een Bouwbesluit woning. Als je in overweging neemt dat een energieneutrale woning 25 duizend euro extra hypotheekruimte oplevert, en afhankelijk van de bank ook nog een lagere rente, is er eigenlijk geen enkele reden om niet energieneutraal te bouwen.
En wat krijg je dan? Een heel comfortabele, gezonde woning zonder energierekening. Afgelopen februari (u weet wel, die koude maand) was ik energieneutraal.
Dankzij de overvloedige zonneschijn heb ik zelfs meer energie opgewekt dan de maanden januari, december en november. Bij elkaar! Ik vermoed dat maart februari niet zal kunnen evenaren, maar dat wordt goedgemaakt door de warme belofte die inmiddels in de lucht hangt. Laat de lente maar komen!
Bas Hasselaar is werkzaam als Adviseur Bouwfysica & Duurzaamheid bij DGMR en te bereiken op bha@dgmr.nl.
