De dagen worden alweer langer, en dat is goed te merken aan de opbrengst van mijn zonnepanelen. In de maand januari hebben deze al bijna 60% meer energie opgewekt dan in de maand daarvoor. Nu is die decembermaand ook de boeken in gegaan als de somberste in 30 jaar, maar toch. Enorm verschil.
Ik heb mijn dak vol gelegd met PV – PhotoVoltaisch – panelen, oftewel elektriciteit opgewekt door licht. Ik heb geen zonnecollectoren, panelen die zonnewarmte omzetten in warm water. Dit was een heel bewuste keuze, hoewel de beslissing bij veel mensen tot vragen leidt. Zonnecollectoren staan immers bijna synoniem voor duurzaam bouwen. Meer nog dan PV zelfs. Want iedereen kan een paar PV-paneeltjes op het dak gooien, maar echt duurzaam ben je natuurlijk pas als je een zonneboiler hebt. En mijn huis is toch zo ontzettend duurzaam? Waarom dan geen collector?
Het korte antwoord is dat PV veel nuttiger is. Dat zal ik toelichten, wat een iets langer antwoord oplevert. Lees dus even mee.
Een zoektochtje op internet leert dat ik een zonneboilersysteem kan aanschaffen voor €2429 (dit is exclusief €750 subsidie, maar die laat ik voor dit voorbeeld even buiten beschouwing, want veranderlijk). Dit is inclusief alle benodigde materialen, maar ik zal het dan nog wel zelf moeten installeren. De opbrengst van dit systeem is een krappe 4 GJ per jaar, maar dat vergelijkt lastig, dus reken ik het om tot 1100 kWh. De prijs per kWh is dan ongeveer €2,20 (€1,52 als ik de subsidie meeneem).
Voor een bedrag van €2399 (ook zonder subsidie, ik kan hiervan nog de btw terugvragen) kan ik ook 9 zonnepanelen kopen inclusief omvormer en alle andere benodigdheden. Ook deze moet ik zelf installeren. Deze panelen leveren per jaar ongeveer 2230 kWh. Ruim het dubbele van wat de zonneboiler mij oplevert voor dezelfde prijs, de prijs per kWh komt hier namelijk uit op €1,08. Nu zijn er ongetwijfeld verschillen in aanbieders, en ik heb ongetwijfeld niet de meest gunstige prijzen gevonden (losse prijzen vinden was nog lastig zonder overal persoonlijke offertes op te vragen).
Maar ik heb twee jaar geleden dezelfde berekening uitgevoerd, en toen kwam ik erop uit dat de kosten voor een zonneboilersysteem en een PV-systeem ongeveer even duur waren per kWh. Ook toen koos ik ervoor om mijn beschikbare dakoppervlak volledig vol te leggen met PV en geen ruimte te laten voor een zonnecollector (overigens is de opbrengst per m2 van een collector veel hoger dan die van PV. Als er ruimtegebrek is kunnen andere argumenten een rol spelen). De opbrengst van PV is namelijk elektriciteit. Een energievorm die ik voor bijna alles kan gebruiken: oven, verlichting, computer, en ook warm water. Een zonneboiler levert warm water wat ik kan gebruiken voor verwarming of warm tapwater, maar verder niet.
Beide systemen leveren verreweg het grootste deel van hun energie in de zomer, want de zon schijnt dan feller. In die periode heb ik meer dan genoeg warmte via een zonneboiler, maar tevens weinig behoefte aan warm water: ik heb geen behoefte aan verwarming, en het energieverbruik voor tapwater is slechts de helft tot een derde van die voor verwarming. Een eventueel overschot aan elektriciteit via PV kan ik terug leveren aan het elektriciteitsnet of gebruiken om een (toekomstige) elektrische auto op te laden. In de winter leveren beide systemen een stuk minder energie, maar de energie die de PV levert is nog bruikbaar, terwijl de energie van de zonnecollector grotendeels onbruikbaar is, juist op het moment dat ik deze het hardst nodig heb. Deze bewering zal wel wat weerstand opleveren, vandaar dat ik hem nog eens extra toelicht.
Onlangs was ik bij een vriendin op bezoek die in een fonkelnieuwe bijna energieneutrale woning is getrokken. Op haar dak stond een prachtige zonnecollector met vacuümbuizen (heat pipes), gekoppeld aan een buffervat van 500 liter. Dit buffervat was de bron voor haar vloerverwarming. Ook tapwater werd uit het buffervat betrokken, maar met een elektrisch element nog naverwarmd tot de gewenste temperatuur. Het was een mooie zonnige winterdag en het systeem gaf aan dat de zonnecollector warm water produceerde van 28 graden. Mooie winst zou je zeggen, maar dit was niet zo.
Het buffervat werd namelijk middels een elektrisch element op minimaal 35 graden gehouden om warmte voor de (vloer)verwarming te kunnen bieden. Als de zonnecollector ‘aangezet’ zou worden door de pomp tussen collector en het buffervat aan te zetten, zou je effectief het buffervat afkoelen met het water uit de collector. Feitelijk heeft ze nu dus elektrische vloerverwarming, de collector draagt in de grauwe wintermaanden nauwelijks iets bij. Voor tapwater is de zonnecollector helemaal te koud, dit wordt dus ook volledig elektrisch verzorgd. Als zij in plaats van een zonnecollector een paar PV panelen op haar dak had gelegd, had zij nog steeds elektrisch haar water verwarmd, maar had ze een deel van de gebruikte elektriciteit in ieder geval nog zelf kunnen opwekken.
Als we gaan rekenen aan de prijs van een kWh energie, moeten we eigenlijk ook gas meenemen. Dan blijkt pas hoe verslaafd Nederland is aan aardgas en hoe aardgas nog steeds bevoordeeld is ten opzichte van elektriciteit. Één kuub gas kost namelijk ongeveer 65 cent en levert bijna 10 kWh aan energie. Één kWh elektriciteit kost ongeveer 20 cent, ongeveer drie keer zoveel als dezelfde hoeveelheid energie geleverd via gas. Als wij in Nederland werkelijk van aardgas af willen, is het bijna onvermijdelijk dat er iets zal gebeuren aan die verhouding: fossiele energie zal duurder (moeten) worden om zelf opwekken van energie aantrekkelijker te maken voor een woning. Overigens gaat het daarbij vooral om korte termijn die daar baat bij heeft. Het zelf opwekken van energie, zowel middels PV als collectoren, heeft zichzelf na een aantal jaar al terug verdiend en beide systemen leveren daarna nog decennia lang gratis energie. Geen enkel fossiel systeem kan daaraan tippen. Wie nu niet investeert in een PV systeem, of zonneboiler, is een dief eigen portemonnee.
Tot slot nog: ik ben absoluut niet tegen een zonneboilersysteem. Voor zeer goed geïsoleerde woningen die nauwelijks verwarming nodig hebben, hebben ze echter veel minder meerwaarde dan voor oudere bestaande bouw die middels een zonneboiler flink kan besparen op de gasrekening.
Bas Hasselaar is werkzaam als Adviseur Bouwfysica & Duurzaamheid bij DGMR en te bereiken op bha@dgmr.nl.
